4 công tử trong những gia đình dòng dõi thượng lưu bị FBI xác định là thủ phạm vụ trộm khét tiếng nhất mọi thời đại xảy ra tại Đại học Transylvania.
Sáng 17/12/2004, bà Betty Jean, thủ thư Đại học Transylvania, bang Kentucky, đang đợi một người đàn ông chưa bao giờ gặp. Qua điện thoại và e-mail, anh ta yêu cầu được xem ấn bản đầu tiên in năm 1859 của cuốn On the Origin of Species của Charles Darwin và các ấn phẩm đầu thế kỷ 19 khác.
Khi bước vào điểm hẹn là Phòng lưu trữ đặc biệt dành cho sách hiếm, người này mặc áo khoác dày, đeo găng tay và đội mũ len, tới cùng một thanh niên mặc áo bành tô, đội mũ lưỡi trai và đeo găng tay. Ngay lúc cánh cửa phòng đóng lại sau lưng họ, bà Betty cảm thấy ngứa ran ở cánh tay phải và ngã quỵ xuống sàn.
Chưa đầy 2 giờ sau, ngôi trường hơn 200 năm tuổi đã tràn ngập cảnh sát, thám tử, đội pháp y và giới truyền thông. Số sách và bản thảo quý nhất trong thư viện trường đại học vừa bị cuỗm đi, được định giá gần 6 triệu USD. Những tên trộm không để lại dấu vân tay, và hầu như không có nhân chứng.
Nữ thủ thư 50 tuổi khi tỉnh lại, kể lại một chi tiết kỳ lạ. Trong khi dùng dây thừng trói chân tay bà, một gã đe doạ: “Đừng cựa quậy, bà muốn bị đau hơn à, BJ?”. Đây là cái tên chỉ những người hay trò chuyện với bà mới biết.
Chủ mưu vụ tấn công là Spencer Reinhard và Warren Lipka cùng sinh năm 1985. Bất chấp tính khí khác nhau và khác trường, họ là bạn thân từ năm 8 tuổi. Warren hay pha trò trong lớp, còn Spencer kiệm lời, xa cách, có khiếu hội họa.
Mùa thu năm 2003, Spencer được nhận học bổng vào Đại học Transylvania, theo ngành nghệ thuật, nhưng lạc lõng vì trong lớp toàn nữ sinh. Các đó chưa đến 2 km, Warren đến Đại học Kentucky với học bổng thể thao toàn phần song sớm suy sụp tinh thần vì vụ ly thân của cha mẹ và đánh mất học bổng.
Warren ngổ ngáo sau đó bị cuốn vào phi vụ bán bằng lái xe giả với giá hàng trăm USD mỗi chiếc, rủ thêm bạn học Eric Borsuk làm đối tác nhưng sớm giải tán vì bất đồng quan điểm. Warren nghĩ đến người bạn cũ thời ấu thơ Spencer lúc này đang không hài lòng với cuộc sống ở trường nghệ thuật, sẵn sàng chấp nhận bất cứ lời đề nghị nào.
Vài tuần trước đó, Spencer dự chuyến tham quan trường dành cho sinh viên năm nhất, bao gồm thư viện và bộ sưu tập sách và bản thảo quý hiếm đặc biệt. Những ấn bản đầu tiên của những cuốn sách 200 năm tuổi, vẽ minh hoạ bằng tay được người thủ thư giới thiệu có giá 12 triệu USD ngay lập tức gây ấn tượng với cậu ta.
Spencer mang chuyện kể với bạn. Kế hoạch lớn bắt đầu. Thư viện không có lớp an ninh nào đặc biệt ngoài bà thủ thư Betty Jane. Nhưng có một vấn đề, là kể cả ăn cắp sách trót lọt, họ không biết sẽ phải bán thế nào.
Warren xin lời khuyên của những người bạn trong “thế giới ngầm”. Sau vài cuộc điện thoại, hai sinh viên trẻ lái xe hơn 1.000 km đến New York gặp một gã “tóc dài đuôi ngựa và sẽ đội khăn màu xanh lá cây”.
Warren trả cho hắn 500 USD đổi lấy một tờ giấy ghi địa chỉ e-mail kèm theo hướng dẫn cần thiết. Theo đó, đôi bạn tạo một tài khoản Yahoo với tên Terry và gửi thư cho địa chỉ e-mail được cung cấp và nói rằng họ có những cuốn sách hiếm.
Một tuần sau, đối phương trả lời, nếu muốn bán thứ gì đó, các chàng trai sẽ phải trực tiếp đến Amsterdam, Hà Lan “vì đó là nơi tôi kinh doanh”. Spencer và Warren mừng húm, thuê làm hộ chiếu giả với giá 2.500 USD để Warren đến điểm hẹn cách đó 12 giờ bay.
Trong cuộc gặp gỡ chưa đầy 15 phút, người đàn ông giải thích cho Warren một bước quan trọng của việc bán những cuốn sách hiếm bị đánh cắp là phải được thẩm định bởi một nhà đấu giá hợp pháp.
Vì gần kết thúc năm học và còn rất nhiều kế hoạch chưa được thực hiện, họ đồng ý hoãn vụ trộm cho đến ít nhất là mùa thu. Nhưng ngay cả tới thời điểm đó, Warren và Spencer cùng hiểu sẽ không thể thực hiện nếu không có thêm người.
Warren đề xuất rủ người tham gia là Eric, đồng phạm cũ trong các vụ bán bằng lái xe giả. “Bạn tôi ơi, vụ này lớn hơn rất nhiều”, Warren giải thích và Eric lập tức bị cuốn vào con số 12 triệu USD.
Khi kỳ nghỉ hè bắt đầu, ba thanh niên đi chơi cùng nhau, bàn mưu tính kế và tưởng tượng ra cuộc sống vương giả đến cuối đời tại bãi biển khắp thế giới.
Warren bỏ học để tập trung toàn thời gian cho vụ trộm và quyết định thu nạp thêm bạn của Eric, Charles Allen, sinh viên đẹp trai, con của triệu phú bất động sản.
Giữa các buổi học, Spencer đã vẽ các bản phác thảo chi tiết về sơ đồ bên trong thư viện và Phòng Sách hiếm, gặp thủ thư Betty Jean để tán gẫu, dò xét. Trong khi đó, các đồng bọn ghi chép lại thói quen của nhân viên và tìm lối thoát hiểm.
Họ đã khảo sát các văn phòng của cảnh sát trong khuôn viên trường, trèo lên các mái nhà của ký túc xá, dành hàng giờ xem xét hoạt động đến và đi của giáo viên, học sinh và nhân viên an ninh. Để có thêm cảm hứng, họ còn cùng nhau xem các bộ phim nổi tiếng về các vụ trộm như Ocean’s 11 và Snatch.
Warren đặt mua bốn khẩu súng gây mê qua Internet. Eric và Spencer lo phần đạo cụ hoá trang. Kế hoạch chia làm 3 bước: cải trang, trộm đồ và tẩu thoát. Đầu tiên, Warren và Eric sẽ vào thư viện trong bộ dạng những ông già râu bạc, vô hiệu hoá bà Betty và sau đó cho sách vào ba lô, vận chuyển ra ôtô có Charles đợi sẵn. Spencer sẽ cảnh giới và điều hành chung qua điện thoại di động.
Toàn bộ hoạt động sẽ phải hoàn thành trước 12h trưa, vì sau đó họ phải kiểm tra học kỳ.
Kế hoạch đã diễn ra đúng như vậy. Warren và Eric cuối cùng cũng yên vị trong xe Charles đợi sẵn. Ba lô của họ chứa hơn 20 đầu sách và ấn phẩm, cuốn rẻ nhất được định giá 10.000 USD, đắt nhất lên tới 450.000 USD.
Quay trở lại nhà Warren vào cuối buổi chiều hôm đó, nghe thời sự đưa tin về mình và thư thái duỗi chân trên sofa, hút vài điếu cần sa hảo hạng để ăn mừng. Hai hôm sau, bốn người cùng đến New York gặp nhà thẩm định đấu giá. Warren với tài nói chuyện và Spencer với kiến thức nghệ thuật sẽ vào trong gặp chuyên gia. Hai người còn lại ngồi trong ôtô đợi.
Warren và Spencer đóng vai những người thành đạt, đứng tuổi bằng cách mặc bộ vest được bố mẹ họ đặt thiết kế riêng dành cho cuộc phỏng vấn xin việc trong tương lai của các chàng trai.
Khi được hỏi về nguồn gốc của chúng, Spencer khéo léo bịa ra câu chuyện riêng tư để chuyên gia thẩm định Melanie Halloran không nghi ngờ. Đêm đó, Charles thoáng lo lắng vì sợ việc thẩm định sách có nguy cơ khiến kế hoạch bại lộ và linh cảm của anh ta đã đúng.
Ngay sau cuộc gặp với hai chàng trai, bà Melanie Halloran đã gọi FBI báo về cuộc gặp với “ông Stephens và ông Williams”. Bà nói rất nghi ngờ vì trông họ quá trẻ để có thể là doanh nhân thành đạt như tự xưng.
Bà cũng cung cấp cho FBI đoạn phim camera an ninh về cuộc trao đổi và số điện thoại di động mà những chàng trai này đã để lại. FBI gọi đến số máy ở Lexington và nhận được câu trả lời tự động: “Đây là Spence. Hãy để lại lời nhắn”. Bằng vài thao tác nghiệp vụ đơn giản, FBI đã tìm ra được bức ảnh từ thời trung học của Spencer và Warren, ôm vai nhau khi cùng tham gia đội bóng. Họ chính là “ông Stephens và ông Williams”.
Đầu tháng 2/2005, FBI và cảnh sát Lexington bắt đầu giám sát 4 nghi phạm. Warren cũng lờ mờ cảm nhận được điều này khi thấy những người đàn ông lạ lảng vảng quanh nhà. Việc nằm đợi luật pháp túm cổ khiến họ rất căng thẳng, nhưng 4 chàng trai vẫn chơi thể thao, đạt điểm cao trong mọi bài thi và đóng vai những cậu bé ngoan của gia đình. Vài ngày trước khi bị bắt, họ còn cùng nhau xem hết bộ phim Ocean’s 12.
Các đặc vụ FBI đã theo sát họ suốt thời gian qua, nghe từng lời của họ qua hệ thống nghe trộm.
Cuộc điều tra kết thúc sáng vào 11/2/2005 khi cảnh sát ném lựu đạn hơi cay khắp nhà Warren. Cảnh sát bước vào tầng hầm nồng nặc mùi cần sa và thấy Warren nằm dài trên nệm với tất cả đồ cải trang và những cuốn sách bị đánh cắp bên cạnh, còn nguyên vẹn.
Trước những bằng chứng dồn dập của FBI, 4 chàng trai đã thú nhận mọi chuyện. Trong phiên toà tháng 12/2005, công tố viên liên bang đề nghị 11-14 năm tù cho Eric, Charles và Spencer 14-17 năm cho Warren, kẻ chủ mưu. Cuối cùng, mỗi người đều lĩnh 7 năm tù không ân xá và bắt đầu thụ án đầu năm 2006.
Nhìn lại kế hoạch cùng nhau thực hiện, họ nhún vai: “Đó là một khoảnh khắc của tuổi trẻ bốc đồng”. Vụ trộm được đạo điễn người Anh, Bart Layton dựng thành phim năm 2018 với tiêu đề American Animals.
