Một trong những chủ đề chiến dịch bầu cử trọng tâm của Joe Biden là sự thống nhất cho một Hoa Kỳ đang giận dữ và chia rẽ.
Rất lâu trước khi mặt trời mọc trên mái vòm của Điện Capitol Hoa Kỳ vào ngày Joe Biden tuyên thệ nhậm chức tổng thống, các kỹ thuật viên trên bục khai mạc đã thử nghiệm máy chụp ảnh từ xa mà sau này ông sẽ đọc bằng cách cuộn qua bài giảng nổi tiếng nhất nước Mỹ:
“Bốn điểm và bảy năm trước, cha ông của chúng ta đã sinh ra trên lục địa này, một quốc gia mới, được hình thành trong sự tự do và con người được bình đẳng. Bây giờ chúng ta đang tham gia vào một cuộc nội chiến lớn, thử nghiệm xem quốc gia đó có thể trường tồn lâu dài. “
Hoa Kỳ đang trong tình trạng bất hòa thậm chí còn nguy hiểm hơn
Khi tôi lần đầu tiên nhìn thấy những dòng của Bài diễn văn Gettysburg trên màn hình trước bục tổng thống, tôi đã nghĩ đó hẳn là một trò đùa. Tuy nhiên, những lời của Abraham Lincoln khó có thể được mô tả là lạc lõng. Rốt cuộc, Washington sáng hôm đó trông như một đồn quân sự hơn.
Binh lính đã ngủ qua đêm trong hành lang Quốc hội để bảo vệ nó khỏi người theo chủ nghĩa an thần, giống như những người đi trước của họ đã làm thời Lincoln. Giàn giáo của lễ khánh thành chỉ mới được sử dụng 2 tuần trước đó để làm trụ sở cho cuộc nổi dậy ngày 6/1/2021. Lá cờ của Liên minh miền Nam thậm chí đã được treo trên cao trong các đại sảnh, khi người Mỹ một lần nữa đối đầu với người Mỹ.
Vì vậy, câu hỏi được đặt ra bởi vị tổng thống thứ 16 của đất nước dường như đặc biệt thích hợp khi người nắm giữ văn phòng thứ 46 chuẩn bị lên nắm quyền – liệu đất nước này có thể tồn tại lâu dài không?
Thay vì nói về đổi mới đất nước, một yếu tố cơ bản trong các lễ nhậm chức tổng thống, Joe Biden tập trung vào việc thống nhất đất nước. Dù 3 từ trong bài phát biểu của ông đã ngay lập tức đi vào sử sách, “dân chủ đã thắng thế”, đó là 3 câu ngắn gọn nêu lên sứ mệnh của ông: “Mang nước Mỹ lại với nhau. Đoàn kết dân tộc của chúng ta. Và đoàn kết quốc gia của chúng ta.”
Tuy nhiên, một năm trôi qua, lời cầu xin đoàn kết dân tộc vẫn chưa có tác dụng. Còn lâu mới đến được với nhau, Hoa Kỳ đang ở trong tình trạng bất hòa thậm chí nguy hiểm hơn. Cảm giác như thể thứ duy nhất gắn kết dân tộc lại là sự ghê tởm lẫn nhau. Nước Mỹ dường như đang tham gia vào cuộc chiến vô tận với chính mình.
Trong 12 tháng qua, căng thẳng đã leo thang vì những điểm khác biệt lâu đời, chẳng hạn quyền phá thai. Hoa Kỳ đã tìm ra những điều mới để tranh cãi, như nhiệm vụ tiêm chủng. Xung đột về lý thuyết chủng tộc, mặt trận mới nhất trong các cuộc chiến tranh văn hóa cánh tả, là cách mới để tiếp tục cuộc tranh luận dài hàng thế kỷ về di sản chế độ nô lệ và phân biệt.
Trong năm qua, những khoảnh khắc có khả năng là cầu nối chia rẽ, cụ thể vụ kết án Derek Chauvin, cựu cảnh sát đã sát hại George Floyd, bị thay thế bởi những sự kiện cuối cùng gây chia rẽ. Phiên tòa xét xử Kyle Rittenhouse, thiếu niên được tha tội giết người sau khi bắn chết 2 người trong thời kỳ bất ổn chủng tộc ở Kenosha, Wisconsin, là trường hợp rõ ràng.
Đối với những người tin rằng anh ta nên bị kết án, Rittenhouse là một kẻ liều lĩnh chen vào một cuộc biểu tình chủng tộc mang theo một vũ khí bán tự động quân sự. Đối với những người ủng hộ, anh là một người yêu nước và là anh hùng Hoa Kỳ – một trang web cực hữu đã dán nhãn anh là “Saint Kyle”.
Cậu thiếu niên trở thành cậu bé áp phích mới nhất của sự phân cực. Cuộc tranh luận quanh phiên tòa xét xử anh ta biến thành cuộc hỗn loạn phẫn nộ với các lập luận chồng chéo và đan xen nhau về kiểm soát súng, luật tự vệ, trị an và các tiêu chuẩn kép trong hệ thống tư pháp hình sự.
Tuy nhiên, có tính theo độ Richter, thì vụ Rittenhouse chỉ là trận động đất vừa phải. Các dư chấn của 6/1/2021 tiếp tục là địa chấn cao hơn nhiều. Thay vì trở thành thời điểm khiến Trump từ chối, cuộc nổi dậy ở Đồi Capitol cuối cùng đã có tác động mạnh mẽ lên phong trào bảo thủ.
Những gì chúng ta đang chứng kiến là điều chưa có tiền lệ ở nước Mỹ hiện đại – một cựu tổng thống, người tiếp tục nhận được sự ủng hộ rộng rãi từ đảng của mình, từ chối chấp nhận kết quả cuộc bầu cử tổng thống rõ ràng. Cuộc tấn công vào nền dân chủ, những người bảo vệ nó, kết thúc vào đêm 6/1/2021.
Trong năm qua, các cơ quan lập pháp do Đảng Cộng hòa kiểm soát đã thông qua luật bỏ phiếu hạn chế. Các luật được ban hành, khiến việc can thiệp của đảng phái dễ dàng hơn vào bầu cử, một phần trong những gì đảng Dân chủ cho là đảo chính diễn ra chậm để giành lại Nhà Trắng tại cuộc bầu cử tiếp theo. Tuy nhiên, thăm dò cho thấy nhiều đảng viên Cộng hòa nghĩ nền dân chủ đang bị tấn công hơn đảng viên Dân chủ, một dấu hiệu khác của sự mất đoàn kết.
Các cuộc bầu cử tự do và công bằng, chính cơ chế được thiết kế để giải quyết tranh chấp trong xã hội thì hiện là trung tâm tranh chấp gây chia rẽ. Làm sao có một Hoa Kỳ thống nhất, trong một đất nước đầy thông tin sai lệch và thuyết âm mưu, khi không còn ý thức chung về thực tế? Sự thật là điều kiện tiên quyết của sự hòa giải.
Một số người sợ 6/1/2021 là điềm báo trước, sự mở đầu cho vụ phun trào nguy hiểm hơn. Điều đó giải thích sự chú ý đang tập trung vào một loạt các cuốn sách gần đây làm dấy lên xung đột dân sự và bất ổn chính trị ngày càng tăng.
Trong How Civil Wars Start: And How to Stop Them, giáo sư khoa học chính trị Barbara F Walter mô tả đất nước của bà là một “chế độ dân chủ”, sự pha trộn giữa chế độ dân chủ và chế độ chuyên quyền, đồng thời cảnh báo sẽ có thêm bạo lực.
Trong Divided We Fall, David French, cựu chiến binh Chiến tranh Iraq, lo ngại các bang thậm chí có thể quyết định ly khai khỏi liên minh. Rất nhiều cuốn sách được viết từ đầu thế kỷ khi Hoa Kỳ suy tàn, chúng tạo thành một phần của thể loại mới – những nghiên cứu dành cho viễn cảnh nước Mỹ tan rã.
Rất ít học giả Mỹ nghĩ rằng đất nước đang ở bên bờ vực Nội chiến 2.0, trong đó những người đồng hương cầm vũ khí chống lại nhau trên các chiến trường. Tuy nhiên, ngay cả khả năng ít nhưng cũng đáng báo động.
Chiến dịch tranh cử tổng thống 2020, Biden đã đến Gettysburg để cảnh báo khả năng chia rẽ. “Đất nước đang ở nơi nguy hiểm”, ông nói trong bối cảnh khi hàng chục nghìn người Mỹ bị tổn thương. “Một lần nữa, chúng ta là một nhà bị chia cắt.” Tuy nhiên, một tổng thống tự coi mình là người xây dựng sự đồng thuận theo kiểu lưỡng đảng, thậm chí đã không thể đoàn kết được đảng của mình, thì đất nước của ông vẫn kém cỏi mà thôi.
Khi Biden nhận thức rõ, sẽ có nhiều trận chiến xảy ra sắp tới. Vào khoảng 2022, Tòa án Tối cao sẽ đưa ra phán quyết được mong đợi trong Tổ chức Y tế Phụ nữ Dobbs vs Jackson, có thể bỏ quyền phá thai theo hiến pháp và dẫn đến một Hoa Kỳ thậm chí còn dễ dãi hơn.
Các cuộc bầu cử quốc hội giữa nhiệm kỳ là điểm nóng khác. Ngay cả trong trường hợp xảy ra xung đột với Nga về Ukraine hoặc với Trung Quốc về Đài Loan, khó có thể mong đợi lòng yêu nước đủ mạnh để đưa đất nước lại gần nhau. Ngược lại, giống như đại dịch Covid-19 và cuộc nổi dậy 6/1/2021, một cuộc đối đầu quân sự nhiều khả năng sẽ phơi bày những vết nứt của Hoa Kỳ.
Vào ngày nhậm chức năm trước, bạn có thể nghe thấy sự nhẹ nhõm trong giọng nói của Biden khi trấn an đất nước và thế giới rằng nền dân chủ đã thắng. Nhưng trong 2 bài phát biểu của năm chính trị mới này – một bài đánh dấu kỷ niệm 6/1 và bài còn lại yêu cầu thông qua luật về quyền bầu cử – có thể phát hiện cả ẩn ý từ chức và giọng điệu cứng rắn từ đảng phái.
Cả hai là dấu hiệu cho thấy việc đoàn kết Hoa Kỳ của ông đã thất bại. Các nhà sử học có thể coi là thất bại cá nhân. Nhưng cũng có nhiều người sẽ thông cảm hơn. Rốt cuộc, có vị tổng thống nào có thể hàn gắn vùng đất bị đổ vỡ ngày càng không thể phục hồi được không?
Có lẽ điều tốt nhất có thể được hy vọng khi Hoa Kỳ sắp kỷ niệm 250 năm thành lập vào 4/7/2026, là để nó duy trì trạng thái chung sống hòa bình: cuộc nội chiến “lạnh” không được phép trở nên “nóng” lên. Còn về việc liệu đất nước có thể trường tồn? Nó vẫn là một câu hỏi mở.
